Çelişkiler, Olasılıklar ve Ütopyalar Arasında
Ocak 2026 - Temmuz 2026
SOMA/MANİSA, BERGAMA/İZMİR, AYVALIK/BALIKESİR
İştirakçiler:
İZMİR: Sarı Denizaltı Sanat İnisiyatifi, Odeon Pergamon Kültür Sanat Alanı, Bergama Çevre Platformu, Darağaç Kolektifi
MANİSA: Soma Belediyesi
BALIKESİR: Ayvalık Tabiat Derneği, Atölye Ayvada
İSTANBUL: Boğaziçi Ayvalık Okulları, Boğaziçi Siyaset Okulu Derneği, Avrasya Sanat Kolektifi Derneği, Gökçe Yeniev, Fikret Adaman, Duygu Avcı, Ekin Çuhadar, Şebnem Eroğlu Hawskworth, Hande Paker
Çelişkiler, Olasılıklar Ve Ütopyalar Arasında, 2014’te maden faciasından sonra akademik çabaların merkezi olan Soma’daki kömürden çıkış̧, yenilenebilir enerjiye geçiş sürecini “çevresel adalet” kavramı etrafında ele alırken, Soma’ya yakın konumda bulunan Bergama ve Ayvalık’ta açılan yenilenebilir enerji santrallerinin yerele olan etkisini “mülksüzleştirme” kavramı etrafında tartışan transdisipliner kültür sanat projesidir.
Neoliberal politikalar, kırsal kesimde yaşayanların tarımdan kömür madeni işçiliğine geçtiği ilk dönüşümü yönlendirerek, sosyal ve çevresel etkilere pek aldırış etmeden endüstrinin büyümesini sağladı. İkinci dönüşüm ise yaklaşan bir olasılığa işaret ediyor: yerel kömürlü termik santrallerin kapanması ve Türkiye'nin kömürden çıkış politikalarını benimsemesi halinde madenciliğin azalacağı sinyali. Ancak kömüre bağımlı yerel topluluklar için bu durum varoluşsal bir soruyu da beraberinde getiriyor: Kömürden çıkışın gerçekleşmesi halinde onlara ne olacak? Böyle bir geçişi hafifletmek, çevresel ve sosyal adaleti vurgulayan, bölgeye göre uyarlanmış etkili ve katılımcı stratejilerden geçiyor. Ancak iklim değişikliği kaygıları nedeniyle kömürden yenilenebilir enerjiye geçişte karşılaşılan küresel zorluğun bir mikro kozmosunu temsil eden Soma’da ne ölçüde adil bir dönüşümün olacağı henüz belli değil. Bölgeye çok yakın bir konumda ve Manisa’daki Soma Termik Santrali’nin kirlettiği havanın etkisi altında olan İzmir, Bergama ve Balıkesir Ayvalık’ta ise sayıları kontrolsüz şekilde giderek artan güneş enerji santralleri (GES) ve rüzgar enerji santralleri (RES) ile köylülerin tarım ve hayvancılık yaptıkları tarlaları ve meraları ellerinden alınıyor. Bu durum iklim değişikliği ile mücadele adına yapılanların çevresel adaletsizlikleri derinleştirme riskine işaret ediyor ve çevresel adaleti merkezi alan bir enerji dönüşümünün imkanlarını tartışmayı zorunlu hale getiriyor.
Kömürden çıkış, yenilenebilir enerjiye geçiş sürecinin mekânsal olarak iç içe geçtiği, fakat bu dönüşümün yarattığı çelişkilerin görünür kılınmadığı coğrafi kesitte yer alan Soma, Bergama ve Ayvalık’da gerçekleşen proje, paneller ve söyleşilerle bölge üzerine üretilen akademik bilgiyi yerele taşırken; projenin sergileri çelişkiler arasında başka bir olasılığın imkanını arıyor, akademik ve aktivist tartışmaların odak noktasına sanatın perspektifinden bakıyor. Sanat atölyeleri, film gösterimleri, kamusal alan sergileri, çocuklar ve gençlerle bölgede yapılacak atölye çalışmaları ile genişleten katılımcı bir yol izleyen proje, sanatsal ve kültürel çalışmaların sosyal aktivizmle kesiştiği bir alanda hareket ediyor.
Akademinin ve yerel toplulukların katılımıyla gerçekleşecek paneller ve söyleşilerle tartışma ve diyalog zemini açarken, kültür sanat faaliyetleriyle konuya bütüncül ve farklı yönlerden bakmayı amaçlıyor. Yereldeki aktörleri bir araya getirmeyi ve bölgedeki işbirliklerini arttırmayı hedefliyor.
Ne Yerde Ne Gökte Derneği
Ne Yerde Ne Gökte Derneği, bileşeni ve paydaşı olan Bergama’daki bağımsız kültür sanat kolektiflerinin faaliyetlerini kurumsal olarak desteklemek ve sürdürülebilirliklerini sağlamak amacıyla 2021 yılında kuruldu. 2022 yılında tescilli bir yapıyı kiralayarak bağımsız bir kültür sanat alanı olan Odeon Pergamon Kültür Sanat Alanı'nı hayata geçirdi. Sergiler, film gösterimleri, tiyatro oyunları, dinletiler, panel, seminer, söyleşi ve atölye çalışmaları için Bergamalılara bir olanak sağlayan bu mekân, dayanışmayı, kapsayıcılığı ve katılımcılığı önemseyen ve kolektifin ilkelerine uyan, kültür sanatla ilişkilenen tüm etkinliklere açık olarak kurgulandı. Bugüne kadar yetmişin üzerinde etkinlik gerçekleştirildi. Derneğin mekanı, Odeon Pergamon Kolektifi tarafından yönetiliyor ve gönüllü emek, kolektif üretim esasıyla varlığını sürdürüyor. Ne Yerde Ne Gökte Derneği, kültür sanat yoluyla toplumların ve toplulukların yapıcı ortaklıklar kurmasını teşvik etmeyi; sanat, kültür ve mirasın araştırılması, korunması ve yaşatılması için toplumlar, kurumlar ve politika yapıcılar arasında güçlendirilmiş katılımı merkeze alan işbirlikleri geliştirmeyi hedefliyor.